صدور انقلاب تمنا و تقابلى از درون و بیرون

فیروز دولت‏آبادى
جستجو براى شناسائى دلایل این تقابل که حتى در نظام دو قطبى - توسط دو بلوک رقیب - شاهد آن نبوده‏ایم، دلیل اجماع دو قطب قدرت براى شکست و نابودى انقلاب اسلامى، و اینکه چرا روح حماسى انقلاب اسلامى همچنان روبه عروج و عزت باقى مانده و تمناى صدور آن از درون و بیرون پا برجاست، به اضافه تهاجم جدیدى که علیه انقلاب اسلامى توسط دوستان نادان و دشمنان دانا آغاز گردیده است.انگیزه نوشتن این سطور مى‏باشند. بحث صدور انقلاب اسلامى از لحظه ورود حضرت امام (ره) به پاریس و اوجگیرى نهضت مقدس مردم ایران در کانون توجهات جامعه جهانى قرار گرفت و اولین پرسشها در این باب توسط نهادهاى سیاسى غرب و قبل از پیروزى انقلاب اسلامى مطرح گردیده‏اند، دلایل امر نیز روشن بوده است. زیرا انقلاب اسلامى ایران یکبار دیگر پس از جنگهاى صلیبى، اسلام و ارزشهاى متعالى آنرا مبناى هویت و حرکت مجدد مسلمانها قرار مى‏داد. و اگر جنگهاى صلیبى با آزادسازى سرزمینهاى غصب شده عملا خاتمه یافت انقلاب اسلامى به دلیل وقوع در استراتژیک‏ترین منطقه جهان و در مهمترین کشور این منطقه و با شورانگیزترین شعائر و وحدت بخش ترین ایدئولوژى و با بى‏شمارترین مخاطبین و در گسترده‏ترین جغرافیا و با شدیدترین تمنا و تمایل براى توسعه و صدور - از درون و بیرون - براى تغییر مبانى نظام بین‏الملل و بالتبع تغییر ساختار آن - نظام دو قطبى - مواجه بود، به همین دلیل موج مقابله با مقوله صدور انقلاب اسلامى قبل از پیروزى نهائى آن در 22 بهمن 1357 آغاز گردید. البته پاسخ حضرت امام (ره) نیز روشن و صریح بود. "نهضت مقدس ایران نهضت اسلامى است و از این جهت‏بدیهى است که همه مسلمین جهان تحت تاثیر آن قرار مى‏گیرند." (1)
با پیروزى انقلاب اسلامى و تشکیل دولت‏بحث صدور انقلاب به یکى ا زاصلى‏ترین و جذابترین موضوعات جامعه انقلابى ایران تبدیل گردید. برداشتهاى اولیه نزد دوستان و دشمنان یکسان بود، انقلاب اسلامى همچون سایر انقلابهاى دنیا باید یکى از سه دیدگاه ذیل را انتخاب نماید:
الف - دیدگاه رادیکال. در این دیدگاه منافع ملى با منافع آرمانى یکسان فرض مى‏شود و هر نوع نرمش در برابر نظام بین‏المللى مطرود و براندازى نظامهاى مخالف در اولویت‏خط حماسى صدور انقلاب قرار مى‏گیرد.
ب - دیدگاه فرصت طلبانه. طرفداران این دیدگاه منافع ملى را اصل و منافع آرمانى را فرع بر آن مى‏دانند. تکیه‏گاه اصلى را بر بازسازى ملى و کوشش براى صدور انقلاب را غیر منطقى و موکول به اقتضاء شرایط بین‏الملى مى‏دانند.
ج - دیدگاه محافظه‏کارانه. این گروه منافع آرمانى را فاقد وجاهت‏بین‏المللى دانسته و تنها منافع ملى را به رسمیت مى‏شناسند این دیدگاه هر گونه فعالیتى را براى صدور انقلاب عملى نادرست و موجب برانگیختن حساسیت منفى جامعه جهانى بر علیه منافع ملى مى‏داند. لکن بنیانگذار جمهورى اسلامى در ایران، على‏رغم تاکید دائمى بر خدشه ناپذیر بودن اصل صدور انقلاب به نفى و طرد هر سه دیدگاه پرداخته‏اند، دلایل حضرت امام را مى‏توان به شرح ذیل دسته‏بندى نمود:
الف - دلایل مکتبى: هر سه دیدگاه از صدور انقلاب کسب قدرت را هدف دارند، حال آنکه در باور حضرت امام هدف از صدور انقلاب انجام تکلیف براى ترویج اسلام است نه کسب قدرت.
ج - دلایل جامعه‏شناختى: از دید حضرت امام صدور انقلاب باید نتیجه کار مشترک و موکول به خواست توام با کوشش خود مردم باشد. در صورتى که هر سه دیدگاه حرکتهاى زورمدارانه که مستلزم اخذ تصمیم و اقدام بجاى ملتها است را در دستور کار دارند.
د - دلایل سیاسى: هر سه دیدگاه به صدور انقلاب نگاه ابزارى دارند، حال آنکه حضرت امام آن را یکى از اصول سیاست‏خارجى در اسلام مى‏دانند.
مزید بر دلایل فوق باید توجه داشت که حضرت امام در زمان نفى و طرد هر یک از سه دیدگاه مطروحه لحن و نحوه استدلال بخصوصى داشته‏اند که مبین دقت و توجه ایشان به جبهه خودى و بیگانه نیز مى‏باشد.
ایشان در پاسخ به گروه اول - دیدگاه رادیکال - که توجیه قدرتمند خود را از عبارت زیباى ایشان "اسلام مرزى نمى‏شناسد" (2) گرفته بودند، با لحنى آمرانه و ارشادى مى‏فرمایند: "ما که مى‏گوئیم باید انقلاب به همه جا صادر بشود. این معنى غلط را از او برداشت نکنند که ما مى‏خواهیم کشورگشائى کنیم. ما همه کشورهاى اسلامى را از خودمان مى‏دانیم. همه کشورها باید در جاى خودشان باشند." (3) علت طرد این دیدگاه توسط حضرت امام (ره) آن است که طرفداران این نظریه به دلیل روح حماسى، قدرت دشمن را نادیده و یا کم ارزیابى مى‏کنند و به دلیل عدم موفقیت‏به ماجراجوئى و نهایتا به شکست تن خواهند داد. لحن ایشان در نفى و طرد دیدگاه دوم - فرصت طلبانه - هشدار دهنده است: "مسائل اقتصادى و مادى اگر لحظه‏اى مسئولین را از وظیفه‏اى که بر عهده دارند منصرف کند. خطرى بزرگ و خیانتى سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت اسلامى تمام سعى و توان خود را در اداره هرچه بهتر مردم بنماید، ولى این بدان معنى نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانى است منصرف کند." (4) به باور حضرت امام طرفداران این دیدگاه با اضافه ارزیابى نمودن نظام سلطه، فرصت طلبى را مشى سیاست‏خود قرار خواهند داد و استفاده از زور - قدرت ظالمانه - را براى حفظ دستاوردهاى محدود و مقطعى - اگر دستاوردى را تصور کنیم - مجاز خواهند دانست و در نهایت‏یا شکست‏خورده یا بدتر از شکست‏به همان قدرتى تبدیل مى‏شوند که براى براندازى آن قیام کرده بودند.
لکن لحن پاسخ ایشان به گروه سوم - دیدگاه محافظه‏کارانه - قاطع و کوبنده است "ما انقلابمان را به تمام جهان صادر مى‏کنیم". (5)
از منظر امام ا ین دیدگاه که خاستگاهى ملى‏گرایانه - ناسیونالیستى - دارد ضمن آنکه از فضاى پیرامونى غافل و موجبات محاصره و اضمحلال انقلاب را فراهم مى‏نماید، اساسا دیدگاهى ضد (غیر) اسلامى است زیرا نسبت‏به اولین وظیفه دولت اسلامى یا هر فرد مسلمان که نشر و تبلیغ اسلام در جهان است موضعى منفى دارد، وظیفه‏اى که مسلمانان در ضعیف‏ترین شرایط سیاسى و اجتماعى خود و در زمان دور بودن از قدرت از آن دست نکشیدند، و جهاد مستمر حضرت امام در این رابطه نزدیک به هفتاد سال قدمت دارد.
آنچه از بررسى مواضع حضرت امام در نفى و طرد سه دیدگاه فوق مسلم است، تلاش ایشان براى بنیانگذارى روش و شیوه جدیدى براى صدور انقلاب (اسلامى) است. زیرا شکست هر سه دیدگاه، مبین وجود روشهاى مقابله با آنها در ادبیات سیاسى غرب و نظامهاى استعمارى پیشرفته و سازمانهاى جاسوسى با سابقه‏اش مى‏باشد و امام با طرد آنها و جایگزینى روش جدیدى براى صدور انقلاب نیروى بازدارندگى غرب در این مقوله را زمینگیر، سردرگم و ناتوان ساخت. به گونه‏اى که یکى از منادیان دیدگاه سوم که هم سابقه زندگى طولانى در غرب و هم ارتباطات وسیعى با محافل این کشورها دارد، به شکل ناشیانه‏اى ضمن منحوس دانستن واژه"صدور انقلاب" (6) در محاوره بین‏المللى دلایل مخالفت‏خود و جریان همفکرش را با صدور انقلاب چنین بیان مى‏کند. " انقلاب کالا نیست که در کوله‏پشتى‏هاى انقلابى‏هاى ایران بشود به دنیا صادرش کرد". (7) تردیدى نیست که‏اندیشه صدور انقلاب در کوله‏پشتى متعلق به هیچیک از مسئولین و انقلابیون جمهورى اسلامى ایران نبوده و نیست. زیرا کسانى که فکر مى‏کنند انقلاب کالائى است که در کوله پشتى قابل صدور باشد همان‏اندازه احمقند که کسانى بخواهند با همین انگ و بر چسب از صدور انقلاب جلوگیرى کنند، على ایحال از دیدگاه حضرت امام اعتقاد به اسلام و ارزشهاى متعالى آن مترادف با احساس مسئولیت دائمى نسبت‏به سرنوشت کلیه انسانهاست، در این دیدگاه همانگونه که نادیده انگاشتن مرزها نتیجه‏اى جز ماجراجوئى و شکست در پى ندارد، بستن مرزها و اسیر شدن در قیوداتى نظیر رشد و توسعه ملى بدون توجه به سرنوشت‏سایر ملتها کارى عبث و بیهوده است و نمى‏توان الگوى مناسبى براى ملتها گردید مگر آنکه در قبال مسائل و معضلات آنها احساس مسئولیت دائمى داشت و به نداى مظلومیت آنها پاسخ داد. به بارو حضرت امام اشاعه پیام رهایى بخش و عزت آفرین انقلاب اسلامى د رعصر ارتباطات موکول به اجازه نشر ا ز جانب مخالفان نیست، بویژه اگر این انقلاب بر علیه درد و رنج مشترک همه انسانها باشد، حضرت امام، انقلاب اسلامى را الگوى ارزشهاى مطلوب مردم تحت‏ستم مى‏دانستند و معتقد بودند انقلاب اسلامى از آن جهت که معرف آرمانهاى مردم محروم و مسلمانان مظلوم است، مورد پذیرش آنان قرار خواهد گرفت و مشى خود را بر نفى ظلم و ظلم‏پذیرى، نفى سلطه و سلطه‏گرى و نفى سکوت و برخورد انفعالى قرار دادند. ایشان بدینسان انقلاب اسلامى را نه به عنوان یک آرمان و آرزوى دست نیافتنى بلکه به عنوان یک امر عملى و تحقق پذیر به دنیا صادر کردند. بهتر آن است که خاتمه این فصل را مزین به کلمات همیشه جاوید آن حضرت کنیم و شاهد کوشش خستگى ناپذیر ایشان از قبل از پیروزى انقلاب اسلامى تا آخرین روزهاى حیات مبارکشان درباره همین تکلیف الهى - صدور انقلاب - باشیم. و در این رابطه، مخاطبین انقلاب اسلامى و مفاهیم قابل صدور آن را به شماره‏اى دیگر واگذا رنمائیم.
"نهضت مقدس ایران، نهضت اسلامى است. از این جهت‏بدیهى است که همه مسلمین جهان تحت تاثیر آن قرار مى‏گیرند." (8) (10/10/1357)
"ما انقلابمان را به جهان صادر مى‏کنیم. چرا که انقلاب ما اسلامى است. و تا بانگ لا اله الا الله و محمد رسول الله (ص) بر تمام جهان طنین نیفکند مبارزه هست و تا مبارزه در هر کجاى جهان علیه مستکبرین هست ما هستیم." (9) (22/11/58)
"ما باید در صدرو انقلابمان به جهان کوششم کنیم و تفکر اینکه ما انقلابمان را صادر نمى‏کنیم کنار بگذاریم زیرا اسلام بین کشورهاى مسلمان فرقى قائل نمى‏باشد و پشتیبان تمام مستضعفین جهان است. از طرفى دیگر تمام قدرتها و ابرقدرتها کمر به نابودى مان بسته‏اند و اگر ما در بسته بمانیم قطعا با شکست مواجه خواهیم شد. ما باید حسابمان را صریحا با قدرتها و ابرقدرتها یکسره کنیم و به آنها نشان دهیم که با تمام گرفتاریهاى مشقت‏بارى که داریم با جهان برخورد مکتبى مى‏نمائیم." (10) (1/1/59)
"ما امروز دورنماى صدور انقلاب اسلامى را در جهان مستضعفان و مظلومان بیش از پیش مى‏بینیم." (11) (15/2/62)
"اسلام صادر شد در سرتاسر دنیا، از این سیاه‏هاى عزیزى که در امریکا هستند و تا افریقا و تا شوروى و همه جا، نور اسلام تابیده است و توجه مردم به اسلام شده است. و مقصود ما از صدور انقلاب همین بود و تحقق پیدا کرد و انشاءالله اسلام در همه‏جا غلبه بر کفر پیدا خواهد کرد." (12) (4/2/64)
"عطر خونهاى پاک شهداى عزیز ما، در تمامى جهان پیچیده و اثرات آن را در اقصى نقاط عالم مشاهده مى‏کنیم. حماسه مردم فلسطین یک پدیده تصادفى نیست، آیا دنیا تصور مى‏کند که این حماسه را چه کسانى سروده‏اند و هم اکنون مردم فلسطین به چه آرمانى تکیه کرده‏اند که بى‏محابا و با دست‏خالى در برابر حملات وحشیانه صهیونیست‏ها مقاومت مى‏کنند؟ آیا تنها آواى وطن‏گرایى است که از وجود آنان دنیایى از صلابت آفریده است؟ آیا از درخت‏سیاست‏بازان خود فروخته است که بر دامن فلسطینیان میوه استقامت و زیتون نور و امید مى‏ریزد؟ اگر این چنین بود، اینها که سالهاست در کنار فلسطینیان و به نام ملت فلسطین نان خورده‏اند! شکى نیست که این آواى الله اکبر است، این همان فریاد ملت ماست که در ایران شاه را و در بیت‏المقدس غاصبین را به نومیدى کشاند. و این تحقق همان شعار برائت است که ملت فلسطین در تظاهرات حج، دوشادوش خواهران و برادران ایرانى خود فریاد رساى آزادى قدس را سر داد و مرگ بر آمریکا، شوروى و اسرائیل گفت، و بر همان بستر شهادتى که خون عزیزان ما بر آن ریخته شد، او نیز نثار خون نمود و به رسم شهادت آرمید. آرى، فلسطینى راه گم کرده خود را از راه برائت ما یافت و دیدیم که در این مبارزه چطور حصارهاى آهنین فرو ریخت و چگونه خون بر شمشیر و ایمان بر کفر و فریاد بر گلوله پیروز شد و چطور خواب بنى‏اسرائیل در تصرف از نیل تا فرات آشفته گشت، و دوباره کوکب دریه فلسطین از شجره مبارکه لاشرقیه و لاغربیه ما برافروخت. و امروز به همان گونه که فعالیت‏هاى وسیعى در سراسر جهان براى به سازش کشیدن ما به کفر و شرک در جریان است، براى خاموش کردن شعله‏هاى خشم ملت مسلمان فلسطین نیز به همان شکل ادامه دارد و این تنها یک نمونه از پیشرفت انقلاب است. و حال آن که معتقدین به اصول انقلاب اسلامى ما در سراسر جهان رو به فزونى نهاده است و ما اینها را سرمایه‏هاى بالقوه انقلاب خود تلقى مى‏کنیم، و هم آنهایى که با مرکب خون طومار حمایت از ما را امضا مى‏کنند و با سرو جان دعوت انقلاب را لبیک مى‏گویند و به یارى خداوند کنترل همه جهان را به دست‏خواهند گرفت.
امروز جنگ حق و باطل، جنگ فقر و غنا، جنگ استضعاف و استکبار و جنگ پابرهنه‏ها و مرفهین بى‏درد شروع شده است. و من دست و بازوى همه عزیزانى که در سراسر جهان کوله‏بار مبارزه را بر دوش گرفته‏اند و عزم جهاد در راه خدا و اعتلاى عزت مسلمین را نموده‏اند، مى‏بوسم و سلام و درودهاى خالصانه خود را به همه غنچه‏هاى آزادى و کمال نثار مى‏کنم و به ملت عزیز و دلاور ایران هم عرض مى‏کنم خداوند آثار و برکات معنویت‏شما را به جهان صادر نموده است، و قلب‏ها و چشمان پر فروغ شما کانون حمایت از محرومان شده است، و شراره کینه انقلابى‏تان جهانخواران چپ و راست را به وحشت‏انداخته است." (13)
فهرست منابع
1. صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینى - تبیان دفتر ششم چاپ اول تابستان 1374 ص‏25 
2. همان صفحه 13 
3. همان ص 59 
4. همان ص 47 
5. همان ص‏34 
6و7. مصاحبه دکتر یزدى با مجله آبان شماره 50 و 49 
8. صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینى - ص‏25 
9. همان ص‏34 
10. همان ص‏35و34 
11. همان ص‏92 
12. همان ص 114 
13. همان ص‏119و118  
در این مقاله از مقدمه ارزشمند جناب آقاى حمید انصارى بر "صدور انقلاب از دیدگاه امام خمینى" استفاده بى‏شمارى شده است و در جاى جاى مقاله عبارات و برداشتهائى از آن وجود دارد که به علت کثرت استفاده از پى‏نوشت‏خوددارى شده است. 
مجله حضور شماره 26